เครื่องทำควัน - Fog Generator

เครื่องทำควัน - Smoke Generator

                ในปัจจุบันนั้นวงการ Stage Lighting ในประเทศไทยนั้นพัฒนาไปมาก และยังได้รับความสนใจเพิ่มขึ้นขยายไปในวงกว้าง งาน Stage Lighting เป็นงานที่มีเสน่ห์อย่างหนึ่ง คือการนำทั้งศาสตร์ และศิลป์มาใช้งานร่วมกัน
ศาสตร์ ในที่นี้หมายถึง การรู้จัก และการประยุกต์ใช้เครื่องมือ อุปกรณ์ต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับระบบแสง อุปกรณ์ชนิดหนึ่งที่เราจะกล่าวถึงในบทความนี้คือ เครื่องทำควัน หรือ Fog Machine, Smoke Machine ถือเป็นอุปกรณ์สำคัญในการทำงาน Stage Lighting ก็ว่าได้ ดังเช่นสำนวนไทยที่ว่า "มีไฟต้องมีควัน" ใช่ครับ เพราะควันนั้นเองที่ทำให้เรามองเห็น ลำแสงและทิศทางของไฟ ดังนั้นการเลือกใช่ประเภทของเครื่องทำควันให้เหมาะสมกับประเภทงานเป็นเรื่องสำคัญอย่างมาก (ในครั้งต่อไปที่จะเขียนถึงเครื่องทำควัน ผู้เขียนขอใช้คำว่า Smoke Machine)

                Smoke Machine สำหรับผู้เขียนแล้วเป็นอุปกรณ์ที่มีความสำคัญอย่างมาก เพราะควันที่ Smoke Machine สร้างได้นั้นทำให้เห็นซีน และแพทเทรินที่เราต้องการได้ชัดเจนขึ้น แต่ทุกอย่างมีข้อดีย่อมมีข้อเสีย หากเราใช้ Smoke Machine แบบไม่ถูกประเภทแล้วนั้น ในกรณีที่มาก หรือหนาแน่นเกินไป ควันอาจไปรบกวนการแสดง ในกรณีที่น้อยเกินไป อาจสิ้นเปลืองน้ำยา โดยไม่สร้างประโยชน์ใด ๆ กับซีน ดังนั้นการเลือกใช้ Smoke Machine ให้เหมาะกับงาน และสถานที่จึงจำเป็นอย่างมาก  ในการแบ่งประเภทของ Smoke Machine นั้นแบ่งได้เป็นหลายแบบซึ่งที่จะกล่าวถึงในบทความนี้จะเป็น การแบ่งตามประเภทของเครื่อง (Machine Type) แบ่งได้ 4 ประเภทดังนี้                       

1.  Fog Machines

เป็นประเภทที่เราพบเห็นได้ทั่วไป เป็นที่นิยมมากในประเทศไทย เครื่องประเภทนี้สามารถสร้างควันได้ความหนาแน่นสูง ภายในเวลาสั้นๆ ควันที่สร้างได้จะเป็นกลุ่มก้อนหนาแน่น จะสลายตัวช้า หรือเร็วขึ้นอยู่กับน้ำยาที่ใช้ ในประเภทของ Fog Machines นี้ยังรวมไปถึง Vertical Machines ที่สามรถปล่อยควันแรงดันสูงในแบบแนวตั้ง และ Fire Training Fog Machines ที่ใช้จำลองการเกิดควันของไฟด้วย น้ำยาที่ใช้ร่วมกับเครื่องเป็นแบบ Water-Based

1.1  หลักการทำงาน คือ เปลี่ยนสถานะของสารจากของเหลว ให้ระเหยเป็นไอ โดยองค์ประกอบหลักของ Fog Machines ประกอบด้วย

1.1.1  ถังบรรจุน้ำยา ทำหน้าที่เก็บพักน้ำยา

1.1.2  สายเชื่อมต่อน้ำยาจากถังพักเข้าสู่ Heater

1.1.3  Pump ทำหน้าที่ดูดน้ำยาจากถังบรรจุเข้าสู่ Heater

1.1.4  Heater ทำหน้าที่สร้างความร้อนเพื่อเผาไหม้น้ำยา ให้กลายเป็นควัน

1.1.5  Thermostat คือ เซนเซอร์วัดอุณหภูมิที่ Heater เพื่อส่งไปที่ชุดควบคุมตรวจเชคว่าอุณหภูมิที่ Heater ว่าเหมาะสมที่สามารถใช้งานได้แล้ว หรือยัง

1.1.6  ส่วนควบคุม คือ ชุดวงจรที่ใช้ควบคุมการทำงานของเครื่อง โดยจะเป็นแบบรีโมทคอนโทรล ตั้งเวลา หรือรับคำสั่งจากภายนอกผ่าน Protocol แบบ DMX 512 ก็ได้ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมในการใช้งาน

1.2  การนำไปใช้งาน เนื่องจาก Fog Machines สามารถสร้างควันได้หนาแน่นในระยะเวลาอันสั้น

จึงเหมาะสม กับการน้ำไปใช้งานในพื้นที่กว้าง หรือสร้างเอฟเฟคจำลองควันของไฟ เพื่อประกอบการแสดง

1.3  การเลือกใช้น้ำยา ควรเลือกน้ำยาที่ไม่มีสี กลิ่น ไม่ทิ้งสารตกค้างไว้ที่Heater และต้องพิจารณาที่จุดประสงค์การนำไปใช้งานร่วมด้วย เช่น การใช้งานสำหรับเลี้ยงซีน ควรเลือกน้ำยาที่สลายตัวช้า การใช้งานสำหรับสร้างเอฟเฟคจำลองในซีน ควรใช้น้ำยาที่สลายตัวได้ไว หรือ เครื่องเฉพาะทาง เช่น Fire Training Fog Machines ก็ควรเลือกใช้น้ำยาให้เหมาะสม

2.  Faze Machines

 เครื่องประเภทนี้มีหลักการทำงานงานคล้ายกับ Fog Machines และยังใช้น้ำยาแบบ Water-Basedเหมือนกัน ต่างกันที่ Faze Machines สร้างควันที่มีความหนาแน่น และแรงดันต่ำกว่า Fog Machines จึงสามารถเปิดได้ตลอดเวลา แต่ก็ใช้เวลานานเพื่อจะเปิดให้ครอบคลุมพื้นที่หนึ่ง และยังจำเป็นต้อใช้เวลาช่วงหนึ่งในการวอร์ม Heater

2.1  หลักการทำงาน  คือ เปลี่ยนสถานะของสารจากของเหลว ให้ระเหยเป็นไอ โดยองค์ประกอบหลักของ Faze Machines ประกอบด้วย

2.1.1  ถังบรรจุน้ำยา ทำหน้าที่เก็บพักน้ำยา

2.1.2  สายเชื่อมต่อน้ำยาจากถังพักเข้าสู่ Heater

2.1.3  Pump ทำหน้าที่ดูดน้ำยาจากถังบรรจุเข้าสู่ Heater

2.1.4  Heater ทำหน้าที่สร้างความร้อนเพื่อเผาไหม้น้ำยา ให้กลายเป็นควัน

2.1.5  Thermostat คือ เซนเซอร์วัดอุณหภูมิที่ Heater เพื่อส่งไปที่ชุดควบคุมตรวจเชคว่าอุณหภูมิที่ Heater ว่าเหมาะสมที่สามารถใช้งานได้แล้ว หรือยัง

2.1.6  ส่วนควบคุม คือ ชุดวงจรที่ใช้ควบคุมการทำงานของเครื่อง โดยจะเป็นแบบรีโมทคอนโทรล ตั้งเวลา หรือรับคำสั่งจากภายนอกผ่าน Protocol แบบ DMX 512 ก็ได้ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมในการใช้งาน

2.1.7  พัดลม ในเครื่องแต่ละรุ่นอาจจะมีหรือไม่มีก็ได้ ถ้ามีจะติดตั้งอยู่ด้านทางออกของควันเพื่อช่วยในการกระจายควัน

2.2  การนำไปใช้งาน เหมาะกับการปล่อยเลี้ยงซีนตลอดเวลาที่ไม่ต้องการความหนาแน่นของควันมากนักและไม่ต้องการให้รบกวนการแสดง  แต่ในที่โล่งแจ้งอาจต้องใช้จำนวนมาก

2.3  การเลือกใช้น้ำยา ควรเลือกน้ำยาที่ไม่มีสี กลิ่น ไม่ทิ้งสารตกค้างไว้ที่Heater และมีคุณสมบัติในการลอยตัวได้ดีสลายตัวช้า

3.  Haze Machines

                เครื่องประเภทนี้ดูเผิน ๆ ในบางรุ่นอาจคล้าย Faze Machines แต่หลักการทำงานและน้ำยาที่ใช้ต่างกันอย่างสิ้นเชิง ใน Haze Machines จะไม่มีการเผาไหม้ เพียงแต่ใช้แรงดันลมฉีดให้น้ำมันเป็นฝอยกระจายไปในอากาศเท่านั้น และส่วนมากใช้น้ำยาแบบ Oil-Based เนื่องจากสาเหตุนี้ การใช้เครื่องประเภทนี้ในพื้นที่ปิดเป็นเวลานานอาจทำให้น้ำยาไปตกข้างตามอุปกรณ์ หรืออาคารสถานที่ได้

3.1  หลักการทำงาน  คือ ใช้ปั๊มลมแรงดังสูง ในการฉีดน้ำยาให้เป็นฝอยลอยปนในอากาศ หรือ ใช้ปั้มน้ำฉีดน้ำยาให้กลายเป็นฝอยเลย องค์ประกอบหลักของ Haze Machines ประกอบด้วย

3.1.1  ถังบรรจุน้ำยา ทำหน้าที่เก็บพักน้ำยา

3.1.2  ปั๊มลม หรือ ปั๊มน้ำแรงดันสูง

3.1.3  ส่วนควบคุม คือ ชุดวงจรที่ใช้ควบคุมการทำงานของเครื่อง โดยจะเป็นแบบรีโมทคอนโทรล ตั้งเวลา หรือรับคำสั่งจากภายนอกผ่าน Protocol แบบ DMX 512 ก็ได้ขึ้นอยู่กับความเหมาะสมในการใช้งาน

3.1.4  พัดลม ในเครื่องแต่ละรุ่นอาจจะมีหรือไม่มีก็ได้ ถ้ามีจะติดตั้งอยู่ด้านทางออกของควันเพื่อช่วยในการกระจายควัน

3.2  การนำไปใช้งาน เหมาะกับการปล่อยเลี้ยงซีนตลอดเวลาที่ไม่ต้องการความหนาแน่นของควันมากนักและไม่ต้องการให้รบกวนการแสดง  แต่ในที่โล่งแจ้งอาจต้องใช้จำนวนมาก ข้อดีของ Haze Machines คือไม่มีการเผาไหม้จึงทำให้ไม่เกิดการระคายเคือง เนื่องจากคาร์บอนมอนออกไซด์ที่เกิดจาการเผาไหม้ และไม่มีกลิ่นหรือสีเลย

3.3  การเลือกใช้น้ำยา ควรเลือกน้ำยาที่ไม่มีสี กลิ่น และมีคุณสมบัติในการลอยตัวได้ดีสลายตัวช้า

4.  Dry ice Machines

ในบทความนี้จะไม่กล่าวถึงเครื่องประเภทนี้มากนัก เพราะเครื่องประเภทนี้มีรูปแบบการใช้งาน และหลักการทำงานที่หลากหลาย ในบางรุ่นอาจมีเพียงถังต้ม เติมน้ำแข็งแห้งลงไป ในบางรุ่นอาจต้องใช้น้ำยาประเภท Low Fog ที่มีคุณสมบัติ ลอยตัวต่ำสลายช้าร่วมกับน้ำแข็งแห้งด้วย ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์ และความสะดวกในการใช้งานครับ

                เป็นไงบ้างครับพอจะรู้ความแตกต่าง และหลักการทำงานของ Smoke Machine ประเภทต่าง ๆ กันแล้วใช่ไหมครับ ในทางวิศวกรรมนั้น ไม่มีของที่สมบูรณ์แบบ ได้อย่างก็ต้องเสีย อย่างศึกษาและเอาไปประยุกต์ใช้ให้เหมาะกับประเภทงานของเรา เพื่อสร้างซีนไฟจากศิลปะที่สวยงามกันนะครับ ในบทความหน้าจะมาเขียนถึงการเลือกซื้อ การดู Specของ Smoke Machine กันนะครับ สุดท้ายนี้ไฟจะสวยต้องมีควัน ควันที่ดีต้องไม่รบกวนนักแสดง เพื่อการแสดงที่สมบูรณ์ที่สุดนะครับ “ ไฟเป็นของท่านเรื่องควันให้เราดูแล.” 
                                                                                                                                                               

INDEPENDENT